Διάλογος
ΑΡΘΡΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΛΑΚΗ » Διάλογος
* Η Ελλάδα σήμερα δεν εξάγει εργάτες, εξάγει επιστήμονες, κορυφαία μυαλά, που δεν βρίσκουν θέση και δουλειά
Συνεχιστής της παράδοσης των Χαλκιάδων ο Λάκης Χαλκιάς, ερμηνεύει εδώ και πενήντα πέντε χρόνια τις ευαισθησίες του ελληνικού λαού. Τα πάθη, τα προβλήματα, αλλά και την αντίσταση του σε ό,τι τον καταπιέζει, τον προσβάλλει, τον φθείρει, τον οδηγεί στην απόγνωση, στην μιζέρια και την εξαθλίωση.
Βαθιά πολιτικοποιημένος δεν μένει ανεπηρέαστος από το κοινωνικό – πολιτικό γίγνεσθαι του τόπου και του λαού του. Οι κουβέντες του κοφτές, «μαχαίρι» οι απόψεις και θέσεις που εκφράζει. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Λάκης Χαλκιάς μιλά για το χρέος των ανθρώπων του πολιτισμού να αντισταθούν στο εύκολο, στο εύπεπτο, σε ό,τι οδηγεί το λαό στην αποχαύνωση και στον εφησυχασμό.
Συνέντευξη στη Μαρία Φράγκου
Τούτος ο λαός αφέντη μου δεν ξέρει πολλά λόγια… τραγουδούσατε χρόνια πριν. Παραμένει επίκαιρος ο Ρίτσος; Ερχεται η μέρα που θα υψώσει κεφάλι, θα αστράψουν μάτια και νους και ο λαός θα γράψει ιστορία;
Αλήθεια δεν ξέρω τι θα έλεγε ο Γιάννης Ρίτσος, γιατί μάτια που αστράφτουν υπάρχουν και σήμερα. Αυτά τα μάτια που αστράφτουν, αύριο μπορεί να γίνουν πολλά και τότε αλίμονο στους κρατούντες. Το θέμα είναι ο λαός να συνειδητοποιήσει και να αποφασίσει ότι πρέπει να παλέψει για τα συμφέροντα του, ενωμένος. Μόνο έτσι θα αποκτήσει τη δύναμη να τιμωρήσει και να διώξει για πάντα από την εξουσία όσους τον έφεραν σ’ αυτή την κατάσταση. Οσο πιο πολύ πιέζουν το λαό, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η έκρηξη, αρκεί να δοθεί η αφορμή, να βρεθεί αυτός που θα ανάψει το φιτίλι…
Ο Γιώργος Σκούρτης το έγραψε, ο Γιάννης Μαρκόπουλος το μελοποίησε κι εσείς το ερμηνεύσατε. Σαράντα χρόνια μετά πόσο επίκαιρη είναι η «Φάμπρικα»;
Τη «Φάμπρικα» την κάνουν επίκαιρη οι καταστάσεις που ζούμε. Η κρίση μάς γύρισε πίσω στις εποχές της ανεργίας, της ανέχειας, της φυγής από τον τόπο μας για ένα κομμάτι ψωμί. Το μήνυμα αυτού του τραγουδιού, από το δίσκο «Μετανάστες» του Γ. Μαρκόπουλου, σε στίχους Γιώργου Σκούρτη, φοβάμαι ότι το έχουν καταλάβει πολλοί λίγοι. 40 χρόνια μετά θρηνούμε στα ερείπια αυτής της φάμπρικας, της κατεστραμμένης εργατικής δυναμικής της χώρας, της διαλυμένης βιομηχανίας, της παραγωγής που αποσυνδέθηκε με βάση τις επιταγές της ΕΕ.
Σε αυτή την κατάσταση, άνεργοι, κακοποιημένοι, με τσαλακωμένη την αξιοπρέπεια, την περηφάνια και το ηθικό μας, δείχνουμε ακόμα να μην είμαστε καν σε θέση να σκεφτούμε ότι πρέπει με κάποιο τρόπο να αντιδράσουμε σε όλα αυτά τα τραγικά που βιώνουμε. Να βρούμε τα μάτια που θα αστράψουν, όπως είπατε πριν. Η Ελλάδα έχει ήδη γυρίσει πίσω δεκαετίες λόγω της κρίσης. Σήμερα δεν εξάγει εργάτες, εξάγει επιστήμονες, κορυφαία μυαλά, που δεν βρίσκουν θέση και δουλειά, ώστε να ζήσουν με αξιοπρέπεια στον τόπο τους. Η Ελλάδα στον 21ο αιώνα εξακολουθεί να αιμορραγεί και να χάνει τα νιάτα της…
Γιατί δεν γράφονται σήμερα τέτοια τραγούδια;
Σήμερα το κλίμα είναι διαφορετικό. Ο κόσμος εθίζεται σε μια συγκεκριμένη κουλτούρα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πολιτισμοί των λαών και οι παραδόσεις θεωρούνται ανεπιθύμητες, καθώς ξυπνάνε τις συνειδήσεις και τα ένστικτα του που είναι επικίνδυνα για τις μεγάλες επενδύσεις που οι ισχυροί σχεδιάζουν για το μέλλον.
Στόχος είναι να εκμηδενιστούν οι αντιστάσεις και οι αντιδράσεις και σε αυτό στοχεύει η προώθηση συγκεκριμένων «προϊόντων». Η διασκέδαση αντικαθιστά την ψυχαγωγία. Το “χαβαλετζίδικο” και το γελοίο παίρνουν τη θέση της ποιότητας. Θεωρώ ότι σε αυτές τις συνθήκες το καλό τραγούδι, δηλαδή το παραδοσιακό, το ρεμπέτικο, το λαϊκό, και το νεότερο λαϊκό των μεγάλων συνθετών μας και ποιητών μας είναι απαγορευμένο. Εμείς πρέπει να ανακαλύψουμε άλλους τρόπους της προβολής του.
Σε αυτό το πλαίσιο τα κανάλια φτιάχνουν τις δικές τους δισκογραφικές, για να προωθήσουν καλύτερα τα πρότυπα που επιθυμούν. Προβάλουν μόνο ανθρώπους της show business και των reality. Μέσα από τις εκπομπές των… πρωινών, μεσημεριανών και άλλων αντίστοιχων προϊόντων μπερδεύουν τον κόσμο, που χαζεύει στην γκλαμουριά, λησμονώντας το τι πρέπει να εκτιμάει. Το ελληνικό τραγούδι, έχει κακοποιηθεί βάναυσα και περιφέρεται σαν σκήνωμα όπου ασελγούν πάνω του όλοι. Με αυτά, θέλω να πω ότι καλό τραγούδι γράφεται και σήμερα, αλλά δυστυχώς δεν προβάλλεται.
Η τέχνη έχει χρέος να αφυπνίζει το λαό. Ο πολιτισμός ενώνει και οι αξίες του είναι διαχρονικές. Μήπως σήμερα είναι ρητορεία όλα αυτά; Μήπως διακρίνετε ένα εφησυχασμό από τους διανοούμενους, τους μελετητές, του λογοτέχνες, τους ποιητές, τους τραγουδιστές;
Ακόμα και να υπάρχει κάποιος εφησυχασμός το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι ο πολιτισμός σήμερα είναι ακριβό χόμπι και δεν «πουλάει» και για αυτό δεν προβάλλεται. Ο κόσμος έχει εθιστεί στο εύπεπτο. Η ένδεια στη σημερινή εποχή έχει επεκταθεί και στο πνεύμα. Το εύπεπτο, το γυαλιστερό, το ψεύτικο τελικά προτιμάται και οι ποιοτικές δουλειές ούτε ενθαρρύνονται ούτε χρηματοδοτούνται, οπότε πρέπει να δούμε και αν υπάρχει η δυνατότητα οι καλλιτέχνες να δημιουργούν. Φυσικά υπάρχει και η προσωπική ευθύνη, καθώς ο καθένας πρέπει να κάνει την επιλογή του.
Η τέχνη σε δύσκολες εποχές αποτέλεσε οδηγό για το λαό. Θεοδωράκης, Μαρκόπουλος, Χατζιδάκις, Τόκας, Ρίτσος, Ελύτης, Σεφέρης, Βάρναλης… Είναι ένα ελάχιστο δείγμα του πολιτισμού που γέννησε αυτή η χώρα. Αυτοί οι άνθρωποι έδωσαν ελπίδα, δύναμη και οδήγησαν με τον τρόπου τους, τους λαϊκούς αγώνες. Σήμερα δεν υπάρχουν τέτοιες προσωπικότητες γιατί το σύστημα έχει εξελιχθεί. Πνίγει τους πνευματικούς ανθρώπους, και τον πολιτισμό, και δεν τον αφήνει να αναπτυχθεί. Όπως είπα δε συμφέρει. Οι στόχοι είναι συγκεκριμένοι και ο λαός πρέπει να μείνει αποχαυνωμένος, υπνωτισμένος…
Οι καλλιτέχνες και ο πολιτισμός έχουν πρωταρχικό ρόλο στην αντίσταση του λαού;
Μέσα από την τέχνη και τον πολιτισμό ο άνθρωπος αποκτά ταυτότητα, «Παιδεύεται». Η τέχνη και ο πολιτισμός γίνονται η πηγή της δύναμης και του ξεσηκωμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη δημοτική μουσική, στο παραδοσιακό τραγούδι το μήνυμα της ελευθερίας και του αδούλωτου πνεύματος είναι τα κυρίαρχα στοιχεία ανά τους αιώνες.
Το λεγόμενο σκυλάδικο δεν είναι τόσο αθώο όσο θέλουν να το παρουσιάσουν. Είναι τρόπος ζωής, που οδηγεί στην υποταγή και την ύπνωση…
Γι’ αυτό και οι καλλιτέχνες πρέπει να στηρίζονται από το εργατικό κίνημα που πρέπει να είναι κοντά στις δημιουργικές προσπάθειες.
Κοινωνική και οικονομική κρίση, κρίση αξιών, μαστίζουν ολόκληρη την Ευρώπη, μέρος της οποίας είναι και η Ελλάδα και η Κύπρος. Πώς θα εξέλθουν οι λαοί από την κατάσταση αυτή, όταν τα διευθυντήρια των Βρυξελλών και των ισχυρών, αποφασίζουν για αυτούς χωρίς αυτούς;
Το σύνολο του ευρωπαϊκού νότου ζει συνθήκες ιδιαίτερα σκληρές, πρωτόγνωρες για τις νεότερες γενιές. Μπορούμε να πούμε ότι είναι σε εξέλιξη ένας οικονομικός πόλεμος. Η κρίση μαζί με την ανέχεια φέρνει την κοινωνική, πολιτιστική, ηθική και πολιτική κατάπτωση και η απόγνωση δεν είναι καλός σύμβουλος. Πολύ δύσκολα σε συνθήκες εξαθλίωσης συναντάς εκείνους που αντιστέκονται.
Στην Ελλάδα μεγάλες είναι και οι ευθύνες των πολιτικών για τη σημερινή κατάσταση. Όσων κυβέρνησαν μέχρι σήμερα και είναι οι υπεύθυνοι όλων των δεινών που σήμερα περνάμε. Αυτοί μας έδεσαν στο άρμα της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αυτοί στο ΔΝΤ, της Τρόϊκα, αυτοί μας έδωσαν στους τοκογλύγφους των τραπεζών, έδεσαν το λαό στα δάνεια, του δημιούργησαν πλαστές ανάγκες και τον έμαθαν να ζει μία εικονική πραγματικότητα…
Προσπάθησαν να κάνουν τον Έλληνα σκλάβο, ραγιά. Σήμερα κανείς δεν είναι ελεύθερος. Και οι αλυσίδες δε σπάνε τόσο εύκολα, πρέπει να ματώσεις για να απελευθερωθείς. Σήμερα η αντίσταση μπορεί να είναι περισσότερο ζητούμενη από ποτέ, αλλά οι θυσίες τρομάζουν ακόμα περισσότερο.
Στην Κύπρο το πρόβλημα της κατοχής κάνει τα πράγματα ακόμα πιο περίπλοκα απ’ ότι στην Ελλάδα. Ο φυσικός πλούτος και η γεωστρατηγική θέση του νησιού το φέρνουν στο επίκεντρο των εξελίξεων και των γεωπολιτικών ανταγωνισμών των ισχυρών.
Οι λαοί για να αντισταθούν πρέπει πρώτα να συνειδητοποιήσουν. Να καταλάβουν ότι η ΕΕ δεν έγινε για την προστασία αλλά για την εκμετάλλευση τους, ότι το ΔΝΤ δε βοηθά, υποθηκεύει το μέλλον τους. Το διαίρει και βασίλευε είναι το μότο αυτών των κέντρων. Γι’ αυτό, κύριος στόχος είναι ο λαός να αποκτήσει συνείδηση να κατανοήσει τις καταστάσεις και να παλέψει χωρίς αυταπάτες για τα δικαιώματα και την καλύτερη διαβίωση του.
Προοπτική υπάρχει; Φως στην άκρη της σύραγγας βλέπετε; Και ποιος αλήθεια θα ανάψει αυτό το φως;
Φως πάντα υπάρχει. Ελπίδα. Αν τη χάσουμε θα χαθούμε. Ποιος θα ανάψει το φως και θα γίνει καπετάνιος στα βουνά δεν το ξέρω. Είμαι σίγουρος όμως ότι η κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί έτσι. Πάντα μετά το πιο βαθύ σκοτάδι ξημερώνει μια λαμπρή μέρα. Το θέμα είναι πόσοι θα χαθούν στη βαρβαρότητα της νύχτας και ποιοι θα επιβιώσουν τελικά.
Την Κύπρο δεν την γνωρίσατε σήμερα αλλά σε ώρες δύσκολες και ώρες δοκιμασίας. Τι θυμάστε από τις συναυλίες σας αμέσως μετά το 1974 στο νησί μας;
Το να σταθώ δίπλα στον Κυπριακό λαό ήταν επακόλουθο και αναπόφευκτο θα έλεγα, της συνολικής μου πορείας. Δεν μπορεί να αγωνίζεσαι, να έχεις πολιτική θέση σε όλα τα τεκταινόμενα που συμβαίνουν στην πατρίδα σου και να μην βλέπεις τι περνάνε άλλοι λαοί, που και αυτοί αγωνίζονται για ελευθερία, ανεξαρτησία, και ένα καλύτερο και ειρηνικό αύριο.
Έτσι μετά το ΄74 στις συναυλίες με τον Γιάννη Μαρκόπουλο στην Κύπρο, συνάντησα τον Μακάριο, τον σύντροφο Παπαϊωάννου, γνώρισα τον σύντροφο Χριστόφια και τόσους άλλους πολιτικούς όπως τον Σπύρο Κυπριανού και τον Τάσσο Παπαδόπουλο.
Έχω έρθει πάρα πολλές φορές από τότε. Και δεν θα ξεχάσω ποτέ, όταν το 1977 ήρθα στην Κύπρο με τον Μάνο Λοϊζο στις γιορτές της ΕΔΟΝ που τραγουδήσαμε το πρώτο βράδυ στη Λευκωσία και γυρίσαμε στη Λεμεσό και το πρωί ξυπνήσαμε από τις καμπάνες που χτυπούσαν. Ηταν η μέρα που ο Μακάριος κοιμήθηκε.
Εκείνη την περίοδο γνωριστήκαμε και συνεργαστήκαμε, για την δημιουργία ενός δίσκου με το νέο – εκείνη την εποχή – Κύπριο συνθέτη Μάριο Τόκα, που μελοποίησε τους στίχους του μεγάλου μας ποιητή Γιάννη Ρίτσου με τον τίτλο: “Πικραμένη μου Γενιά”.
Τα ξεχωριστά κομμάτια το “Δεν κλαίω γι’ αυτά που μου ‘χεις πάρει”, και “ο Λαός”, με ‘φέραν κοντά στους αγώνες του Κυπριακού λαού , με έδεσαν με άρρηκτες φιλίες και δεσμούς.
Η Κύπρος είναι ένας μαρτυρικός τόπος που μου προκαλεί συγκίνηση. Η ευχή μου είναι να τη δω λεύτερη και αποδεσμευμένη από όλους τους δυνάστες της.
Χρειάστηκε να σκεφτείτε την απάντηση σας στο κάλεσμα της ΕΔΟΝ για τη συναυλία για τα 70χρονα της;
Ποτέ δεν χρειάζεται να σκεφτώ τι θα απαντήσω σε μία πρόσκληση από το ΑΚΕΛ ή την ΕΔΟΝ. Η απάντηση είναι δεδομένη και πάντα θετική. Το να βρίσκομαι δίπλα στους συντρόφους μου και να τους στηρίζω σε κάθε τους προσπάθεια είναι χρέος μου και ικανοποίηση μου.
Ανήκετε σε μια γενιά με μακραίωνη παρουσία στη μουσική παράδοση της Ελλάδας. Είναι κι αυτό ένα χρέος τεράστιο…
Για την ακρίβεια, 55 χρόνια τα δικά μου. Με αυτά που κουβαλάω από την οικογένεια μου είναι 167 σήμερα τα χρόνια της παρουσίας μας στην μουσική παράδοση της Ελλάδας. Είμαι γόνος της μεγαλύτερης και μακροβιότερης μουσικής οικογένειας στη χώρα μας και είναι συνεχής η προσφορά και η δράση όλα αυτά τα χρόνια.
Έχω διδαχτεί από τους δικούς μου ότι, το τραγούδι εκφράζει τα πραγματικά προβλήματα, τα πάθη, τις χαρές τις λύπες, τους αγώνες και γενικά όλες τις εκφάνσεις της ζωής του λαού μας. Είναι αξία και γίνεται… δημοτικό τραγούδι. Πέρασα από όλες τις σχολές με εξέλιξη ποιοτική, θα έλεγα. Είναι ένα συνεχές σχολείο, ακόμα θεωρώ ότι δεν έχω δώσει τις εξετάσεις μου. Αυτές έρχονται στο τέλος ως παρακαταθήκη μνήμης, καθενός από μας.
Δείτε ακόμη σχετικά άρθρα για τον Λάκη Χαλκιά:
